Onze man in Havana

Vrijdag 18 november

Als we in het donker in de trein richting Schiphol zitten, maken we ons een klein beetje zorgen over de mist, die er gisteren voor zorgde dat enkele vluchten werden geannuleerd. Maar naarmate de reis vordert zien we dat het met die mist wel meevalt. Toch is onze eerste vlucht, naar Charles de Gaulle in Parijs, iets vertraagd. Maar we hebben wel een beetje speling voordat het volgende vliegtuig naar Havana in Cuba vertrekt. Denken we. Alle Cubagangers worden er opgewacht door iemand die ons door allerlei gangen en hallen naar de security en de juiste gate leidt. Ondertussen kunnen we al een beetje kennis maken met elkaar en met Dorien, onze reisbegeleidster, die dezelfde vlucht heen en terug neemt. Bij de gate kunnen we nog net naar de wc terwijl de last boarding call net wordt omgeroepen. Aan boord begint het lange wachten, de vlucht zal 9,5 uur duren. Die tijd vullen we met films, bladeren door Hoe en Wat in het Spaans en een dutje. Met zes uur tijdverschil komen we rond half zeven plaatselijke tijd aan.

Bij de douane staan lange rijen en de hokjes waar we beambten zitten hebben hun beste tijd gehad. Een verkeerde draai met de rugtas op je rug en ze lijken in elkaar te storten. Het duurt even voordat iedereen zijn bagage heeft en de laatste personen zich bij onze groep hebben aangesloten. Een stel heeft op het laatst afgezegd, waardoor we nu met zijn achttienen zijn, twaalf Nederlanders en zes Belgen. Daarvan zijn er vijf koppels en er zijn twee keer zoveel vrouwen als mannen. Onze man in Havana heet Alex, hij is onze Cubaanse gids voor de komende 18 dagen. De chauffeur heet Yoan. Nadat we in een lange rij hebben gewacht om onze stapel euro’s in een nog veel grotere stapel CUC’s (Cubaans peso convertibles) om te wisselen, brengen zij ons naar ons hotel aan de Malecon, de boulevard met beschermingswal tegen de zee, in Havana. Daar zien we een van de eerste mooie oude Amerikaanse auto’s uit de jaren vijftig, helaas gekreukeld tegen een andere auto. Maar we hoeven ons geen zorgen te maken, dat lappen ze wel weer op. We eten nog een maaltijd met elkaar en gaan dan snel naar bed.

Zaterdag 19 november

Veel heb ik niet geslapen. Misschien vanwege de warmte of de reis of het tijdverschil. Gelukkig hebben we water voor de douche, al is het niet echt warm te noemen. Het schijnt dat je niet al te veel eisen moet stellen in Cuba, soms is er water, soms niet, een reden is niet aan te voeren. Ontbijten is echter geen probleem, we kunnen genoeg eten om de komende uren aan de stadswandeling door Havana Vieja (het oude stadsdeel) deel te nemen. Eerst zullen we met de bus een stukje rijden, maar de weg wordt geblokkeerd voor een marathon, waaraan een grote en diverse groep mensen deelneemt. Rolstoelers, mensen op krukken, schoolkinderen, dienstplichtigen, noem maar op. Als de grootste stoet voorbij is, besluit Alex dat we toch maar beter kunnen lopen. De tocht gaat door oude straten met soms bouwvallige huizen, winkeltjes en kapsalons, die Cubanen tegenwoordig privé mogen runnen. Ze betalen daar echter wel hoge belastingen voor. Er wordt flink gerestaureerd in de hoofdstad, maar het gaat niet allemaal even snel. Soms zie je gevels met daarachter niets, de binnenkant van het gebouw is volledig gesloopt. Aan de Plaza de la Revolucion legt Alex ons het een en ander uit over de revolutie die onder leiding van Fidel Castro leidde tot de val van Batista in 1959. Het woord revolutie zullen we de komende tijd nog veel tegenkomen. Op het plein staan allerlei attributen die in die tijd gebruikt zijn, zoals een vrachtwagentje vol met kogelgaten en Fidels motorjacht Granma. Iets verderop lopen we langs diverse standbeelden, ambassades, een tank en de Bodeguito del Medio, een bar waar Ernest Hemingway vaak zijn opwachting maakte.

Op een ander pleintje voor een kathedraal, Plaza de la Catedral, begint het toeristische circus: een oude man met fikse snor en dito sigaar wil dat we met hem op de foto gaan en dat geldt ook voor een stel kleurrijk uitgedoste dames. Hier vlakbij zitten drie oudere vrouwtjes, waarvan de middelste (type de moeder van een van de drie Golden Girls)een joekel van een sigaar rookt. Een plaatje schieten kost 1 CUC. We nemen de trap danwel lift in de Ambos Mundos, waar we een drankje drinken en kunnen uitkijken over dit deel van de stad. We besluiten te lunchen op een ander dakterras. Dat duurt echter veel langer dan verwacht, want er is maar een kok, en een broodje kaas is blijkbaar toch niet zomaar gemaakt. Na de lunch splitst de groep zich op en lopen wij met z´n vijven langs diverse antieke Amerikaanse auto´s en een Nederlandse bus naar de Plaza Vieja, om op een terrasje plaats te nemen. We vinden een tafeltje en missen daarbij mogelijk een rij die er staat om een zitplaats aangewezen te krijgen. Enigszins uitgerust lopen we langs het Capitolio (bijna een kopie van het Kapitool in Washington) waar een openlucht disco gaande is. Nog een paar keer links en rechts afslaan en we zijn terug in het hotel, nauwelijks op tijd om de warme dag van ons af te douchen voordat we vertrekken naar een restaurant in het oude deel van de stad. Het eten wordt in Cuba doorgaans lauwwarm opgediend, het is veelal varken of kip (of soms lam), of vis of kreeft,en soms is jouw keus er net niet, maar als het er is smaakt het best. Weer in het hotel gaan sommigen nog even naar de bar voor een drankje, maar bij ons vallen de ogen dicht. We houden het voor vandaag voor gezien.

Zondag 20 november

Alex laat ons de volgende ochtend Vedado zien, de nieuwe wijk. Hier zijn de wegen breder, maar er rijdt bijna niemand over. De meeste Cubanen, ook de artsen, zijn afhankelijk van het openbaar vervoer, en dat is geen pretje. Lange wachtrijen om als haringen in een ton te kunnen zitten of te staan in oud materiaal, wat buiten vaak echt een bus genoemd kan worden, meer een vrachtwagen met laadbak. Als ze mazzel hebben rijdt er een bus die voorheen ergens in Nederland rondreed. Voor ons toeristen is het een stuk comfortabeler. Onze chauffeur Yoan stopt op de Plaza de la Revolucion. Vroeger de plek waar Castro het volk toesprak. Je ziet nu nog het monument voor Jose Martin en op de overheidsgebouwen rond het plein zijn enorme beeltenissen van Che Guevara en Camilo CIenfuegos te zien. Verder is het er erg stil. Onze volgende stop is het Hotel Nacional, een mooi gebouw met dito interieur. Het heeft minder kamers dan je zou denken. In de tuin voor het hotel kun je door een loopgraaf en tunnel lopen en is er iemand die je iets kan vertellen over de geplande installatie van Russische kernraketten en de mislukte aanval van John F. Kennedy in de Varkensbaai in 1961. Daarover later meer. We besluiten ons bezoek aan het hotel met een drankje in de tuin en nemen dan de bus naar het Capitolio, waar we gisteren ook al waren. Alex vertelt ons er het een en ander over, bijvoorbeeld dat de senaat er vroeger huisde, maar nu niet meer, want er is maar een partij. Dan worden dat soort gebouwen al snel musea voor het een of ander. Dit is het einde van ons vaste programma van vandaag, nu worden we weer losgelaten om ons eigen ding te doen.

Voor ons groepje van gisteren, plus een kleine uitbreiding, betekent dat eerst een kijkje bij de ingang van Chinatown en een soort treinenbegraafplaats , een plek waar allerlei antieke treinen bijeen zijn gezet, plus hier en daar een verdwaalde bus. Daarna een wandeling naar de Plaza Vieja en een klein steegje daar vlakbij voor een lunch op het terras van een grillrestaurant. Ondersteund door de zoveelste live band laten we het ons prima smaken. We willen wel terug naar het hotel met een oude taxi, zo´n Buick of Chevrolet uit de jaren 50, maar die zijn even niet beschikbaar op de Plaza de Armas, dus lopen we via de Malecon terug naar ons hotel. Deze keer ruim op tijd om nog even uit te rusten en ons op te maken voor het avondprogramma. Daarvoor rijden we naar een paladar, een priverestaurantje bij mensen thuis. Het ziet er echter professioneler uit dan sommige andere restaurants en het eten is er lekker. Ik eet bijna nooit vis, maar doe een gok en bestel een Red Snapper, die uitstekend smaakt. Hij wordt wel in zijn geheel opgediend, dus het is zaak de graten (en de kop en staart) te vermijden. Na de maaltijd lopen we naar het Morro-fort, waar tijdens een uitgebreide ceremonie met soldaten in koloniale uniformen een kanon wordt afgeschoten. Hierna loopt iedereen weer naar de bus, op Ronnie na, die nog even wat foto’s maakt. Na lang wachten komt hij als de laatste aan boord, onder applaus van de wachtenden. Terug bij het hotel brengen we net als vele Cubanen nog wat tijd buiten door aan de Malecon, tegenover een barretje met live muziek, en drinken meegebrachte rum en cola (en sprite voor mij).

Maandag 21 november

We pikken Alex thuis op, een best aardige buurt, waar wel veel draadgaas om de tuinen is aangebracht. Of het is om de honden binnen of anderen buiten te houden, weten we niet. We rijden langs residenties van ambassadeurs (wel een verschil met die van de doorsnee Cubaan) Havana uit naar het westen. Alex vertelt van alles over dit gebied en bij het zien van een koe langs de weg over de straf die iemand te wachten staat als hij een koe doodrijdt: 28 jaar cel. Meer dan als je iemand verminkt of iets dergelijks. We zien schoorstenen van suikerfabrieken, er zijn er in totaal zo’n 153 van in Cuba, waarvan de helft buiten gebruik is, nadat de Sovjet Unie uiteenviel en de massale en lucratieve export tot een einde kwam. De lunch eten we in een wegrestaurantje in de open lucht. Ik koop een T-shirt met de beroemde foto van Che van fotograaf Korda (die daar overigens nooit een cent aan beeldrechten heeft gehad), en voor later nemen we nog een paar kokers pringles mee. Verderop onderweg bezoeken we een sigarenfabriek waar de medewerkers in rijen naast en achter elkaar de tabaksbladeren draaien tot dikke rollen die in stappen worden samengeperst. Daar maken ze minimaal zo’n 150 per dag van, en voor alle sigaren die ze meer maken, krijgen ze extra geld. In een andere straat zien we een mini-mini-rumfabriekje, waar we rum kunnen proeven (ik ook, dat levert een grappig beeld op voor de film, want het smaakt me helemaal niet). We kopen het sigarenwinkeltje dat erbij hoort bijna leeg. Leek voor de mensen thuis.

We komen aan in Pinar del Rio, en zullen twee nachten verblijven in een bungalowpark. Even een duik in het zwembad en dan omkleden voor een diner met live band, deze keer een man en een vrouw. Aan het eind kun je ze een fooi geven of hun CD kopen, of beide. Daarna krijgen we bij het zwembad salsales van een beetje wazige man, meer het type schoonmaker dan salsaleraar. Dan volgt de echte uitdaging, het geleerde in praktijk brengen op de muziek van een prima bandje dat de sfeer er goed in weet te krijgen. Dat we die stelen van de steeds in de buurt blijvende Duitse Djosergroep deert ons niet zo. Warm word je er wel van. Vooral Dirk, die het het beste kan en steeds weer wordt gevraagd om met de zangeres te dansen. De band duwt ons ook een aantal muziekinstrumenten in de handen en dat gaat nog redelijk ook. Iedereen is enthousiast. Aan het eind van het feest en de avond duiken we het bed weer in.

Dinsdag 22 november

’s Ochtends worden we wakker door de voorbijsukkelende paard-en-wagens en is in het restaurantje onze tafel ingenomen door een groep Tsjechen. We rijden met een deel van de groep naar Valle de los Vinales, en lopen zo’n vijf kilometer met lokale gids Manolo, die van alles vertelt over medicinaal gebruik van de bomen en planten in de omgeving. Linda, een van de dames in ons gezelschap, is steeds het slachtoffer. Ook bezoeken we een winkeltje waar de bevolking zaken als rijst enzo kan kopen met hun libreta (bonnenboekje) en zingen we een Santiria geestenuitdrijfliedje met Manolo. We eten bananen en ander fruit bij een boer en kopen ook daar wat sigaren, zonder opsmuk, maar volgens de reisgids de beste sigaren ter wereld.

’s Middags een uurtje paardrijden met Willy, Anne-Wil, Ronnie en ikzelf, onder begeleiding van een Spaanssprekende gids. Gelukkig kon Willy een en ander vertalen. Anne-W il is de enige die paardrijles heeft gehad en wil wel wat sneller maar haar paard denkt daar anders over, dat van mij weet niet hoe snel het terug moet naar de kont van zijn voorganger als ik hem even stil heb gehouden voor een fotostop. En dus een paar keer in draf geweest. ´s Avonds eten op het terras bij het zwembad. Er is weer een band, die ook goede muziek maakt (het lijkt wel of iedereen in Cuba kan zingen, een instrument bespelen en dansen). Maar ze halen het niet helemaal bij de vorige band. Aan de andere kant is er een schoonmaakster, die toevallig ook de vriendin is van de gids van de Duitse Djosergroep, en die uitstekend kan dansen. Ook die heeft de kwaliteiten van Dirk ontdekt, wat hem tot onze man op de dansvloer maakt. Ze krijgt maar geen genoeg van hem.